Hoe fotografeer ik met een telelens?

Het effect van zoomen op scherptediepte

Heb jij dat ook weleens? Ga je inzoomen op een dier, zijn wel de ogen scherp, maar niet het puntje van de neus. Dat het diafragma effect heeft op jouw scherptediepte zal bij de meesten bekend zijn. Maar dat ook de mate van inzoomen een belangrijk effect heeft op je scherptediepte is minder bekend. Hoe fotografeer ik met een telelens of superzoomlens? Veel (hobby)fotografen hebben niet door hoe weinig scherptediepte ze eigenlijk maar hebben bij inzoomen. Fotografeer je bijvoorbeeld met een full frame camera en een zoomlens 80-400mm met een diafragma F4.5 op een scherpstelafstand van 10 meter, dan is bij 80mm 4,18 meter scherp en bij inzoomen op 400mm slechts 15,5 centimeter(!).

Meer inzoomen, kleinere scherptediepte

Hoe meer je inzoomt, hoe kleiner de scherptediepte. Let dus bij het fotograferen van mensen en dieren goed op de scherptediepte. Het deel van de foto wat scherp wordt bij bijvoorbeeld diafragma F4.0 verschilt heel erg of je fotografeert met 50mm of met 600mm. Het punt waarop je scherp stelt en het gedeelte wat vervolgens scherp is, kun je aflezen in tabelletjes voor de hyperfocale afstand. In deze tabellen zie je de afstand in millimeters, centimeters of meters wat scherp is bij het scherpstellen op een bepaald punt met een bepaald diafragma en een bepaald brandpuntsafstand op een bepaalde camera.

Handige apps

Het is dus heel erg afhankelijk van welke combinatie camera/lens jij gebruikt en er is dus geen eenduidig antwoord te geven. Daarom is het belangrijk voordat je met een zoom/telelens gaat fotograferen in je achterhoofd te hebben wat met jouw combinatie zal gaan gebeuren qua scherptediepte. Er zijn diverse apps beschikbaar om de hyperfocale afstand af te lezen. Zoek op DoF in jouw appstore. In de app kan je jouw camera en de lens die je gaat gebruiken selecteren. Niet alle camera’s en lezen staan erin, maar gebruik dan een vergelijkbare camera met dezelfde grootte sensor. In onderstaande voorbeeldtabel heb ik de full frame camera D800 gebruikt met een Nikkor 80-400mm lens, in plaats van de D850.

Het klinkt moeilijker dan het is

Wat kan je in de tabel aflezen? In de eerste tabel heb ik 80mm geselecteerd en in de tweede tabel 400mm. Om terug te komen op het voorbeeld in de eerste alinea: met een diafragma F4.5 op een scherpstelafstand van 10 meter is bij 80mm 4,18 meter scherp (zie eerste tabel) en bij inzoomen op 400mm maar 15,5 centimeter (zie tweede tabel). Bij dezelfde instellingen, maar op een afstand van 40 meter heb je bij 80mm 186 meter scherp en op 400mm slechts 2,6 meter. Kijk maar even mee in de tabellen. Het klinkt moeilijker dan het is.

Gebied van scherptediepte

De tabellen geven ook nog aan wat precies het scherptegebied is: als je scherpstelt op bijvoorbeeld 40 meter is de foto vanaf 38,8 tot 41,4 meter scherp. Iets meer achter jouw onderwerp dan voor jouw onderwerp dus. Zie de volgende tabellen. Nou hoef je de scherptedieptetabellen niet constant in je achterzak te hebben en bij elke foto opnieuw te bekijken waar je het beste op in kunt stellen. De vogel is dan allang gevlogen. En je kunt tijdens een safarireis ook moeilijk de auto uitstappen naar de leeuwen lopen en met jouw meetlintje kijken hoe ver ze van de jeep af zijn… Maar het is wel heel belangrijk te beseffen wat jouw camera/lenscombinatie bij verschillende diafragmawaarden en verschillende afstanden doet tijdens het inzoomen. Bestudeer de diverse opties goed van tevoren. Besluit je bijvoorbeeld om overwegend met diafragma 8 te gaan fotograferen, bekijk dan de scherptedieptes op verschillende scherpstelafstanden bij verschillende zoomstanden en stop die in je achterhoofd (of zet het op een klein spiekbriefje). Je kunt dan in het veld gemakkelijker schakelen naar een groter of kleiner diafragma, indien gewenst.