Hoe gebruik ik het + en – knopje

Het Plus Min knopje oftewel belichtingscompensatie

Elke camera heeft het. Het knopje met de opdruk +/-. Of je nou een spiegelreflexcamera hebt, een bridgecamera of een compactcamera, elke camera kent dit knopje. De juiste benaming voor dit knopje is de belichtingscompensatie. Maar waarvoor dit knopje dient en wat het precies doet, is niet bij iedereen even duidelijk. Patrick Gijsbers legt in dit blog uit hoe je het +/- knopje gebruikt.

Onze omgeving is niet altijd gemiddeld

Jouw camera heeft een lichtmeetsysteem. Deze gebruikt hij om de juiste, gemiddelde belichting te maken voor de foto. Dit lichtmeetsysteem bekijkt alle lichtwaardes, die binnenkomen in de camera en neemt hier het gemiddelde van, de neutrale waarde. De neutrale waarde komt neer op een gemiddelde van 18% grijs. Naar aanleiding hiervan bepaald de camera welk diafragma, sluitertijd en ISO waarde er gebruikt moet worden. Dit laatste is tevens afhankelijk van welke stand je de camera hebt ingesteld. Als je zelf het diafragma bepaalt (stand A/Av) dan kiest de camera naar aanleiding van de neutrale waarde de sluitertijd en ISO. Bepaal je zelf de sluitertijd (S/Tv) dan bepaalt de camera dus de diafragma en ISO. In de Manuele mode is het aan jou om zelf alles te bepalen naar aanleiding van de lichtwaarde die de camera doorgeeft. De belichtingscompensatie werkt dan niet. Als alles klopt dan ga je naar huis met de perfect belichte foto, of toch niet? De omgeving waarin we ons bevinden bestaat lang niet altijd uit een gemiddelde van die 18% grijswaarde. Die 18% grijswaarde zou de perfecte belichting zijn. Er zijn echter overal verschillen in licht, donker, contrast etc. Dus op die neutrale waarde zijn met grote regelmaat afwijkingen.

Belichtingswaardes aanpassen

Gelukkig heeft de camera het belichtingscompensatieknopje. Let er wel op dat deze dus alleen werkt in de P, S/Tv of A/Av-stand en niet in de M-stand. Met de belichtingscompensatieknop kan je afwijkingen op de gemiddelde belichtingswaarde dus aanpassen. Met deze knop kan je de foto gaan onderbelichten of gaan overbelichten. Met andere woorden, je maakt de foto donkerder (min) of lichter (plus). Per camera varieert het hoe ver je kunt gaan met onder- of overbelichten. Zet je de waarde van 0 (de gemiddelde belichtingswaarde) naar -1 dan noemt men dit 1 stop onderbelichting. Naar +2 is dan 2 stops overbelichting. Eenvoudig gezegd geeft de belichtingscompensatie je de controle weer terug over de belichtingswaardes in de camera.

Maak gebruik van je histogram

Om te zien of je de juiste belichtingswaarde hebt, kan je gebruik maken van je histogram. Heeft de histogram uitschieters aan de linkerkant van het histogram dan is de foto zeer waarschijnlijk onderbelicht en moet je plussen. Heeft het histogram meer uitschieters helemaal rechts op het histogram dan is de foto waarschijnlijk overbelicht en moet je minnen. Meer informatie over het histogram vind je op onze site onder fotografie-tips. Ook leggen we tijdens onze fotoreizen uit hoe een histogram werkt. Met name bij de landschaps fotografiereizen naar Schotland, Lofoten en IJsland.

Overbelichten bij tegenlicht

Op het moment dat je veel tegenlicht hebt zal het object wat je probeert te fotograferen vaak heel donker zijn omdat er veel fel licht op de achtergrond is. Om het object op de voorgrond lichter te krijgen kun je dus de foto enkele stops overbelichten om ook het object op de voorgrond lichter te krijgen. Nadeel is dat de lucht vaak nog feller wordt. Dit kan je bijvoorbeeld ook gebruiken bij het fotograferen van vogels in bomen. Door licht wat door de bomen komt zal de camera problemen hebben met het meten van de belichting en wordt het vogeltje vaak niet meer als een contour zichtbaar. Ga je handmatig met de belichtingscompensatieknop een paar stops overbelichten dan zal je zien dat het vogeltje ineens wel duidelijk zichtbaar is. Deze techniek gebruiken we bijvoorbeeld bij het fotograferen van vliegende vogels in de lucht tijdens de fotosafari in Kenia-Tanzania of de Fotoreis Costa Rica

Sneeuw moet je overbelichten

Ga je fotograferen in de sneeuw dan kan het al snel zijn dat je moet gaan overbelichten. Sneeuw is heel licht van kleur. Jouw belichtingsmeter ziet al dat wit en denkt: het is hier te licht, ik knijp het diafragma en de sluitertijd wat dicht. Maar jouw foto wordt dan dus te donker. In eerste instantie klinkt het vreemd dat je sneeuw wat licht is, moet gaan overbelichten. Maar door de belichtingswaarde die je camera in deze situatie bepaalt kan het al snel zijn dat de sneeuw als grijs wordt weergegeven in plaats van wit. Door te overbelichten, blijft de sneeuw mooi magisch wit.

Zwarte foto juist onderbelichten

Met zwart werkt dit precies omgekeerd. Stel dat je een zwart huis dier hebt zoals een zwarte kat, hond of konijn, en je wil deze op de foto zetten. Dan kan het zijn dat je huisdier niet mooi zwart is maar dat hij lichter en iets grijzer op de foto komt. Dit komt dus wederom doordat je camera een belichtingsmeting maakt met die gemiddelde grijswaarde van 18%. In dit geval betekent dit dat je moet gaan onderbelichten. Dus minder licht. Een eenvoudige manier om te onthouden welke kant je op moet met plussen of minnen; MIN is altijd MINder licht.

In bijgaande foto is juist de achtergrond zwart. Doordat de camera het vele zwart rond de witte poes ziet, zal dit gecorrigeerd worden naar gemiddeld grijs, met als gevolg: geen zwarte, maar een grijze achtergond en de poes zelf overbelicht. Hier moet je dus ook minnen.

Gebruik in creatieve fotografie

Het belichtingscompensatieknopje kan je ook prima gebruiken als je bezig bent met creatieve fotografie. Soms maak je een foto bijvoorbeeld sfeervoller door juist enkele stops onder te belichten. In sommige situaties kan je er bijvoorbeeld voor kiezen om juist overdreven over te belichten om mooie effecten te creëren. Dit heeft vooral ook te maken met persoonlijke smaak. Maar probeer het zeker eens uit. Vergeet alleen niet achteraf altijd de instelling terug te zetten op 0, naar de neutrale waarde. Als je de camera uitzet, gebeurt dit namelijk niet automatisch.

Gebruik voor HDR-fotografie

Het maken van HDR foto’s is eigenlijk niet veel meer als het maken van een serie foto’s van verschillende belichtingswaardes die later door een programma als Lightroom of Photoshop worden samengevoegd. Iets wat erg mooie effecten kan hebben. Je kunt dit op de meeste camera’s instellen dat er automatisch een serie belichtingen wordt gemaakt, maar je kunt dit ook met het plus/min knopje handmatig uitvoeren.