Wat is een polarisatiefilter

Wat is een polarisatiefilter?

Tijdens onze workshops, fotoweekenden en fotoreizen hebben we geregeld deelnemers in de groep die een polarisatiefilter op hun lens hebben bevestigd. Waar deze nu precies voor bedoeld is en wanneer je deze gebruikt is vaak niet helemaal duidelijk. De opmerking; ‘De fotozaak zei dat ik die nodig heb’, is vaker dan eens voorbij gekomen. wat doet een polarisatiefilter nu eigenlijk?

Slechts en hulpmiddel

Het polarisatiefilter is slechts een hulpmiddel tijdens het fotograferen en geen must om te pas en te onpas op je lens te laten zitten. Kijk goed wanneer je het filter moet gebruiken of niet. Staat je filter verkeerd ingesteld of is de situatie er niet naar om het filter te gebruiken dan kan dit ten koste gaan van de kwaliteit van je foto. Overigens een polarisatiefilter is niet hetzelfde als een UV filter.

Wat doet een polarisatiefilter?

Dit filter is gemaakt om licht te blokkeren die uit een bepaalde richting komt. Hierdoor heeft hij twee verschillende bijzondere eigenschappen. Allereerst maakt hij de kleuren iets intenser. Met name in de lucht zie je dit terug. De wolken worden witter en krijgen meer detail. Het blauw in de lucht wordt sterker. Dit effect kan je het beste vergelijken met het opzetten van een zonnebril met mooi weer. Als je een zonnebril opzet, worden alle kleuren veel intenser. Je kunt een polarisatiefilter dus eigenlijk ook zien als een soort zonnebril voor je camera.

Daarnaast heeft het polarisatiefilter de eigenschap om reflectie weg te halen. Dit betekent dat je bijvoorbeeld reflectie op water kan wegnemen waardoor de stenen en begroeiing onder water duidelijk zichtbaar worden. De reflectie wordt niet alleen weggehaald op water maar bijvoorbeeld ook op ramen. Dit kan handig zijn bijvoorbeeld in dierentuinen, kijk hiervoor eens op onze blog over fotograferen in de dierentuin. Ook reflectie op brillen kan je hier dus mee weghalen.

Hoe gebruik je een polarisatiefilter?

Het polarisatiefilter is een rond filter met een draaisysteem. Je kan dit systeem wellicht het beste vergelijken met een luxaflex. Hoe verder je de luxaflex openzet ten opzichte van de zon, hoe meer licht er binnenkomt. Simpel gezegd zitten er in je polarisatiefilters ook lamellen die lichtstralen doorlaten of tegenhouden. Draai je aan het filter dan blokkeer je de weg voor een deel van de lichtstralen en geef je andere lichtstralen een vrije doorgang. Draai hierbij rustig aan het filter en ga niet als een DJ aan het filter draaien. Na een halve slag gaat het filter al weer terug naar de oorspronkelijke beginwaarden, dus de oorspronkelijke stand van de lamellen.
Maak je compositie en beoordeel dan of je het polarisatiefilter nodig hebt. Is er reflectie die je wil wegnemen? Plaats dan het filter. Draai vervolgens rustig aan het polarisatiefilter tot je het gewenste resultaat krijgt. Wil je iets meer kleurintensiteit, plaats dan het filter en draai wederom rustig aan het filter tot het gewenste resultaat.

Nadelen van een polarisatiefilter

Het gebruik van een polarisatiefilter heeft soms ook nadelen. Sta je bijvoorbeeld bij een waterval op IJsland waarbij er een heel mooie regenboog aanwezig is dan kan met het verkeerd gebruik van een polarisatiefilter de hele regenboog verdwijnen. De regenboog ontstaat namelijk door reflectie van de zon op de kleine waterdruppels. Aangezien het polarisatiefilter de spiegeling/reflectie weghaalt, kan dus ook je regenboog minder duidelijk aanwezig zijn. Als je hem goed instelt kan het de kleuren juist wat intensiveren.

Een ander nadeel met het gebruik van een polarisatiefilter is dat er licht wordt tegengehouden waardoor je dus lichtverlies hebt. Dit betekent dus dat je de instellingen van de camera daarop moet aanpassen. Je zet de sluiter wat langer open of je gebruikt een groter diafragma (lagere F waarde) om meer licht binnen te laten in de camera. Bij voldoende licht levert dit niet zo snel problemen op, maar bij slecht licht kan het zijn dat ook de ISO waarde verhoogd moet worden.

Liever geen polarisatiefilter

Hieronder twee foto’s die tijdens de Fotoreis Costa Rica zijn gemaakt. Bij de tweede foto is een polarisatiefilter gebruikt, maar deze neemt de schittering in het zand weg en daarmee de sfeer. In dit geval zou ik dus geen polarisatiefilter gebruiken.

Controle over bokeh

Tijdens de herfst is het vaak vochtig waarbij op veel onderwerpen dauwdruppels ontstaan. Als je gebruikmaakt van weinig scherptediepte dus een laag diafragma zoals F/4 verschijnen glinsteringen op de foto terug als zachte ronde lichte vlekken. Dit noemt men bokeh en is vaak een mooi effect. Maar als er teveel aanwezig zijn dan kan je foto ook heel onrustig worden. Met het polarisatiefilter krijg je ook de controle over het wel of niet/weinig aanwezig zijn van bokeh in je foto.

Nabewerking

Veel zaken kun je met nabewerking van een foto in Adobe Lightroom of in Photoshop gemakkelijk zelf doen. Ook effecten van het polarisatiefilter met betrekking tot het intensiveren van kleuren is vrij eenvoudig. Het weghalen van reflectie en spiegeling is echter een heel stuk lastiger. Een goed polarisatiefilter is daarom zeker belangrijk.

Soorten polarisatiefilters

De meest gebruikte polarisatiefilters zijn de filters die je op de lens kunt schroeven en de filters die werken door middel van een drop-in systeem in een filterhouder. De eerstgenoemde heeft als voordeel dat je minder spullen mee hoeft te nemen. Je schroeft het filter er op en je kunt aan de slag. Dit filter heeft twee draairingen. Een om het filter te bevestigen op je lens en een om het daadwerkelijke filter te draaien en in de juiste positie te zetten.

Dit filter draai je naar rechts toe op de lens vast. Als je de polarisatie vervolgens gaat instellen draai je dus ook altijd naar rechts om te voorkomen dat je per ongeluk het hele filter weer losdraait en deze onverhoopt op de grond terecht komt. Groot nadeel van dit systeem is dat je niet eenvoudig het polarisatiefilter kunt combineren met een andere filter. Het gebeurt overigens wel dat men verschillende filters over elkaar heen plaatst, waarbij men bijvoorbeeld ook nog een grijsfilter gebruikt. Nadeel hiervan is dat het binnenkomende licht in de hoeken kan worden tegengehouden waardoor de hoeken op de foto donker worden, wat veel weg heeft van vignettering.  Een ander nadeel is dat het niet mogelijk om een voorzetlens te bevestigen op een andere lens met een andere diameter.

Het andere systeem is doormiddel van een voorzetfilter zoals het Haida-systeem deze heeft. Je plaatst een ring op je lens waaraan je de houder bevestigd. De ringen zijn verkrijgbaar in een grote diversiteit aan diameters. Wil je gebruik maken van filters op meerdere lenzen dan heb je alleen een extra ring nodig om je filterhouder aan te bevestigen. In de meeste houders kan je in totaal 3 filters tegelijkertijd plaatsen. Via het drop-in systeem plaats je de polarisatiefilter. En vervolgens kun je nog andere filters zoals grijsverloop- en grijsfilters plaatsen zonder dat er donkere hoeken in je foto’s verschijnen. Nadeel van dit systeem is wel dat je dus net wat meer spullen mee moet nemen

Bezuinig niet op je filters

De kwaliteit van het slechtste stukje glas in of voor een lens bepaalt eigenlijk de gehele kwaliteit van je lens. Bezuinig dan ook nooit op je filters. Goedkope of slechte kwaliteit filters kunnen zorgen voor onder meer een kleurzweem op je foto’s, iets wat je absoluut wilt voorkomen. Het zou zonde zijn als je een kwalitatief zeer goede lens hebt, waarbij je deze kwaliteit teniet doet door een slecht filter. Denk nog maar eens terug aan de zonnebril zoals eerder besproken. Het verschil tussen een heel goede, dus vaak heel prijzige zonnebril of een eenvoudige goedkope zonnebril zie je ook direct. Nadeel… een echt goed filter is helaas aan de prijs, net zoals een goede zonnebril. Een goed filter is dan ook altijd van glas en niet van plexiglas of zelfs plastic. Laatstgenoemde zijn in grote getalen spotgoedkoop te verkrijgen via Chinese websites. Deze zorgen voor verlies in scherpte, kleur en contrast in je foto’s. Daarnaast is een goed polarisatiefilter altijd voorzien van meerdere lagen coating die zorgt voor een goede doorlating van het licht en voorkoming van storende reflecties.

Goede kwaliteit filters, die neutrale kleuren geven, zijn bijvoorbeeld Haida-filters.